Podatki osób fizycznych. Wprowadzenie do tematyki.
Jednym z podstawowych celów każdego człowieka, zwłaszcza dorosłego, jest zdobywanie pieniędzy. W zamierzchłych czasach, kiedy wszystko było bardzo proste, człowiek nie zdobywał pieniędzy. Zdobywał pożywienie, a resztę czyli odzież, schronienie, ozdoby, broń ówczesny człowiek potrafił sobie zrobić sam. Teraz są inne czasy, inne możliwości i niestety, inne umiejętności. Obecnie człowiek skupia się na pozyskiwaniu pieniędzy. Za pieniądze człowiek kupuje żywność, odzież, schronienie, za pieniądze człowiek spełnia zachcianki i bawi się.
Zatem dzisiaj człowiek pieniądze pozyskuje, unikam celowo, na razie, określenia: zdobywa.
W tej publikacji nie nauczę nikogo jak konkretnie pozyskiwać pieniądze, ale opowiem jak sposób pozyskania pieniędzy scharakteryzować pod względem prawa, zwłaszcza prawa podatkowego. Moim zdaniem tego rodzaju wiedza jest bardzo przydatna i bardzo ważna w życiu człowieka współczesnego. Zajmuję się zawodowo oceną opodatkowania pieniędzy oraz wszelkich dóbr i form aktywności. Ale dzisiaj opowiem o tym jakie są formy pozyskiwania pieniędzy przez przeciętnego człowieka.
Polska nie różni się wiele od innych krajów pod względem sposobów pozyskiwania pieniędzy przez ludzi. Każdy kraj różni się nieco systemem prawnym i kwalifikowaniem niektórych sposobów pozyskiwania pieniędzy ale przede wszystkim kraje różnią się miedzy sobą proporcjami sposobów pozyskiwania pieniędzy.
Podstawowy podział sposobów pozyskiwania pieniędzy to: sposoby legalne oraz sposoby nielegalne.
Zacznijmy od nielegalnych sposobów pozyskiwania pieniędzy. Tutaj wyróżniamy dwa rodzaje. Pierwszy sposób polega na pozyskiwaniu pieniędzy z całkowicie nielegalnych form aktywności, takich jak kradzież, rabunek, oszustwo, wyłudzenie. Drugi to pozyskiwanie pieniędzy ze sposobów, które są legalne, nie są co do zasady przestępstwem, ale samo pozyskanie pieniędzy nie zostało nigdzie zarejestrowane i nie zostało zalegalizowane.
Te dwa rodzaje sposobów pozyskiwania pieniędzy są nielegalne w rozumieniu prawa podatkowego, ale czasami o ich nielegalnym charakterze decyduje państwo a nie obywatel.
W tym miejscu muszę zwrócić państwa uwagę i zająć nieco czasu na prezentację istoty moich wystapień oraz mojej pracy. Podatki są podstawowym powodem sporów pomiędzy obywatelem a państwem. Państwo to nie tylko kraj i naród, państwo to nieuchwytny byt prawny, który przede wszystkim zabiera obywatelom pieniądze. Ponieważ państwo jest bytem nieuchwytnym, obywatel w swoich sporach z państwem spiera się z reprezentantami państwa czyli organami państwa, a fizycznie z pracownikami organów państwa. Pieniądze zabierane przez państwo zwane są podatkami. Jako doradca podatkowy występuję w obronie obywateli w ich sporach z państwem. Państwo jest najsilniejszym z przeciwników procesowych, jakiego można sobie wyobrazi
. Państwo ma wszelkie możliwości prowadzenia sporu z obywatelem, państwo ma prawników, urzędników, i nie liczy pieniędzy, które na nich wydaje. Obywatel stoi w sporze z państwem sam, może powołać prawnika ale musi sam zapłacić za tego prawnika, musi sam ponieść koszty sporu. Oczywiście obywatel może skierować swój spór z państwem do sądu. W Polsce sądowe spory pomiędzy obywatelem a państwem rozstrzygają sądy administracyjne. Jest rok 2022 i w Polsce toczy się spór o praworządność oraz o niezawisłość sądów. Praworządność i niezawisłość sądów jest najbardziej potrzebna i ważna właśnie w sądach administracyjnych. Praworządność przejawia się tym, iż sąd rozstrzygając w sporze obywatela z państwem przestrzega wyłącznie prawa, prawa uchwalonego w zgodzie z zasadami państwa obywatelskiego. Każda deklaracja rzucona ze strony władzy wykonawczej, czyli np. ministra sprawiedliwości, o tym, iż należy sądy kontrolowa
, a zwłaszcza rozliczać za wyroki, oznacza odrzucenie i podeptanie podstawowych zasad państwa obywatelskiego, czyli upadek i zmianę ustroju konstytucyjnego państwa. Zdumiewające dla mnie jest to, iż wielu Polaków godzi się na brak praworządności i uzależnienie sądów od władzy wykonawczej. Jeszcze bardziej zdumiewa mnie, iż Polacy protestują, że prawnicy w innych krajach krytykują Polskę i Polaków za brak praworządności i uzależnienie sądów od władzy wykonawczej. Dlaczego stosuję zamiennie wyrażenia: państwo i władza wykonawcza? Bo państwo oddziaływuje na obywatela poprzez władzę wykonawczą. Oczywiście trafiają do mnie, a więc toczą spory o pieniądze z państwem, zwolennicy braku praworządności i uzależnienia sądów od państwa, z typową maksymą: „panie bo te sądy to kasta, bez żadnej kontroli, oni muszą być kontrolowani”. Ale zawsze ci obywatele zmieniają swoje poglądy, nieodwracalnie po bezpośrednim starciu z władzą wykonawczą w postaci urzędników oraz po przygodzie z polskim sądem. I nagle następuje metamorfoza: „no jak to? urzędnik nie przestrzega prawa? no jak to, sąd wydaje wyrok całkowicie niezgodny z prawem, ale oczekiwany i zamówiony przez państwo?” Te zagadnienia przedstawię w kolejnych wystąpieniach.
Wróćmy jednak do sposobów pozyskiwania pieniędzy.
Legalnych, czyli rejestrowanych i zgłaszanych organom podatkowym sposobów pozyskiwania pieniędzy jest wiele. Każdemu ze sposobów poświęcę inny program, zawierający konkrety i szczegóły. Wszystkie te sposoby prowadzą do pozyskania pieniędzy, które są opodatkowane w Polsce podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Ustawodawca wprowadził wiele form podatkowych w zakresie tego podatku. Niektóre ze sposobów pozyskania pieniędzy można opodatkować podatkiem dochodowym na wiele sposobów, a niektóre mogą korzystać z wyłącznie jednej formy opodatkowania.
Niewielkiego wprowadzenia do zagadnień dalszych wymaga komentarz do polskiego systemu prawnego. W Polsce ustawami o szczególnym znaczeniu są KODEKSY. Kodek to systemowy zbiór praw obejmujący całą dziedzinę życia społecznego, niekiedy kodeks zawiera także wszelkie procedury postępowania w sprawach w tejże dziedzinie prawa.
Przedstawiam więc katalog, zapewne nadal niepełny, podstawowych sposobów pozyskiwania pieniędzy:
- stosunek pracy i stosunek służbowy,
- emerytury i renty
- cywilnoprawne formy świadczenia w postaci umowy zlecenia i umowy o dzieło
- działalność gospodarcza w formie jednoosobowej oraz w formie spółek osobowych
- wynajem posiadanych składników majątkowych
- wynagrodzenia członków zarządów i rad nadzorczych spółek prawa handlowego
- rentier i inwestor
- świadczenia osobiste w ramach wolnych zawodów
- działalność artystyczna i sportowa
- odszkodowania
- dotacje
- prawa autorskie i prawa własności przemysłowej
- spekulacje instrumentami finansowymi
- wygrane
- sprzedaż posiadanych składników majątkowych
- sprzedaż płodów rolnych
- świadczenie usług rolniczych
- pozyskiwanie spadków i darowizn
- sprzedaż materialnych składników otrzymanych w formie darowizny bądź spadku
Każdy ze sposobów pozyskiwania pieniędzy jest oparty o inne zasady powstawania, kalkulowania kwot należnych, formułowania roszczenia, rozwiązywania sporów. Każdy ze sposobów jest inaczej opodatkowany podatkiem dochodowym, obciążony jest innymi podatkami dodatkowymi. Każdy ze sposobów generuje także inne obowiązki ubezpieczeń społecznych. Niektóre ze sposobów pozyskiwania pieniędzy mogą także wywoływać obowiązki podatkowe w innych podatkach np. w podatku od towarów i usług tzw. VAT. Wybrałem kilkanaście sposobów pozyskiwania pieniędzy, pomijając niektóre celowo. Przede wszystkim prezentuję te, które narzucają obowiązki podatkowe wykonawcy, czy osobie zainteresowanej. Pomijam te, gdzie beneficjent ma wyłącznie obowiązki świadczenia a obowiązki podatkowe wykonuje ktoś inny.
Dla porządku krótko scharakteryzuję wymienione sposoby ale każdemu sposobowi poświęcę specjalny odcinek wraz z konkretnymi sposobami opodatkowania.
Stosunek pracy, służby: najpowszechniejsza w Polsce forma pozyskiwania pieniędzy. Jak wspomniałem powyżej stosunek pracy, zwany czasami pracą na umowę o pracę regulowany jest kodeksem pracy. Zatem regulacje dotyczące formy umowy, sposoby świadczenia pracy, ograniczenia i możliwości określone są kodeksem pracy, czyli ustawą systemową. Przychody uzyskiwane na podstawie stosunku pracy podlegają obowiązkom podatkowym w podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychody ze stosunku pracy opodatkowane są wyłącznie na tzw. zasadach ogólnych podatku dochodowego. Ustawa o podatku dochodowym wprowadza jednakże wiele zasad, ulg, kosztów, wyłączeń, iż to źródło przychodów wymaga bardzo szerokiego i obszernego komentarza w zakresie obowiązków podatkowych.
Stosunek służby nie dotyczy jak by się wydawało służby domowej lecz niektórych grup zawodowych: jak policjanci, żołnierze, strażacy zawodowi a w pewnych formach odmiennych także sędziowie, prokuratorzy. Te źródła wymagają także osobnego komentarza, bowiem ich obowiązki podatkowe są nietypowe i niezwykle specyficzne.
Emerytury są świadczeniami trwałymi wobec osób nieczynnych zawodowo, które osiągnęły wiek, utrudniający pracę. Emerytury opodatkowane są wyłącznie na tzw. zasadach ogólnych podatkiem dochodowym os osób fizycznych.
Renty są opodatkowane analogicznie jak emerytury, mimo iż są świadczeniami tymczasowymi.
Zarówno emerytury jak i renty zasadniczo regulowane są kodeksowo ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednakże renty mogą być także ustanowione na podstawie innych kodeksów. Nie zmienia to zasadniczo obowiązków podatkowych beneficjenta renty.
Stosunkowo powszechną formą zlecania pewnych zadań podobnych do pracy ze stosunkiem pracy są zlecenia na podstawie prawa cywilnego. Wyróżniamy zasadniczo dwie formy: umowa zlecenia oraz umowa o dzieło. Te sposoby pozyskiwania pieniędzy wywołują stosunkowo istotne obowiązki podatkowe, wymaga to odrębnego komentarza. Kodeksem dla tych stosunków jest kodeks cywilny, co wywołuje zasadnicze różnice pomiędzy tymi źródłami a stosunkiem pracy, pomimo wielu pozornych podobieństw.
Działalność gospodarcza osób fizycznych może być prowadzona jednoosobowo oraz w formie spółek osobowych. Ta formuła wywołuje mnóstwo obowiązków podatkowych. Wymaga to nie tylko odrębnego komentarza ale wręcz odrębnej pozycji w postaci książki. Postaram się przedstawić kilka komentarzy obejmujących różne aspekty działalności gospodarczej.
Środki pieniężne można także pozyskiwać z wynajmu oraz z wydzierżawiania posiadanych składników majątkowych. Wynajmować można nie tylko nieruchomości, ale także rzeczy: od maszyn po drobne urządzenia. Do tego rodzaju sposobów pozyskiwania pieniędzy zaliczamy także umieszczenie tablicy ogłoszeniowej na własnym budynku. Ponieważ wynajem i dzierżawa są zjawiskami powszechnymi a wywołują mnóstwo obowiązków podatkowych, tym zagadnieniom poświęcę kilka wypowiedzi i komentarzy.
Innym sposobem pozyskiwania pieniędzy są też specyficzne formy wynagradzania członków zarządów i rad nadzorczych spółek prawa handlowego. Nie stosuje się wobec tych sposobów pozyskiwania pieniędzy zasad ani kodeksu pracy, ani wielu zasad kodeksu cywilnego. Zagadnienie obwarowane jest wieloma aspektami prawnymi i podatkowymi. Wymaga to jednak odrębnych komentarzy.
Obecnie pojawiają się także jako sposób pozyskiwania pieniędzy działalność rentierów i inwestorów. Podstawowym sposobem pozyskiwania pieniędzy są papiery wartościowe, ale także udziały i akcje w spółkach prawa handlowego, czy udziały w innego rodzaju przedsięwzięciach o charakterze komercyjnym. Postaram się opracować odrębny komentarz obejmujący zagadnienia podatkowe tego sposobu pozyskiwania pieniędzy.
Bardzo częsty zjawiskiem jest obecnie pozyskiwanie pieniędzy przez specjalistów oraz osoby wykonujące wolne zawody w ramach świadczeń osobistych. Te sposoby dotyczą przede wszystkim informatyków, inżynierów, lekarzy, pielęgniarek i wielu innych zawodów. Jest to pomieszanie obowiązków pracownika z pominięciem zasad kodeksu pracy z zasadami dotyczącymi jednoosobowej działalności gospodarczej. Z uwagi na powszechność tej formy pozyskiwania pieniędzy oraz wielu sposobów opodatkowania, to zagadnienie wymaga odrębnej pozycji w postaci komentarza.
Obecnie jako poważna forma pozyskiwania pieniędzy, niegdyś zapomniana, a obecnie traktowana poważnie występuje osobista działalność artystyczna i sportowa. Poza skomplikowaną problematyką związaną z prawem wielu różnych krajów, bo artyści i sportowcy nie mają obecnie żadnych granic, opodatkowanie może przybierać różne formy, ale pojawia się problematyka międzynarodowej optymalizacji podatkowej, a także oczekiwania i żądania władz podatkowych różnych krajów. Postaram się stworzyć odrębny poradnik dla artystów i sportowców, ale będzie to niezwykle trudne, bowiem występuje w tym zakresie nazbyt wiele spraw nietypowych, indywidualnych.
Jako sposób pozyskiwania pieniędzy należy wskazać odszkodowania oraz zadośćuczynienia. Odszkodowania wypłacane mogą być przez ubezpieczycieli na podstawie przepisów szczególnych oraz umów o ubezpieczenie zawieranych z ubezpieczycielami czy to przez pokrzywdzonych, czy to przez sprawców szkody. Możemy mieć także do czynienia z pozyskanymi kwotami odszkodowania i zadośćuczynienia wypłacanymi po ugodzie bądź wyroku sądu. Wyróżniamy, niestety kilka rodzajów odszkodowań w rozumieniu ich skutków podatkowych dla beneficjentów. Poświęcę temu odrębny komentarz.
Innym sposobem pozyskiwania pieniędzy są dotacje. Oczywiście zagadnienie obejmuje dotacje nie tylko przyznawane przedsiębiorcom ale też innym beneficjentom. Obowiązki podatkowe występują zwłaszcza w nieprzewidywalnych uprzednio momentach. Spraw jednak podlega indywidualnej ocenie, z uwagi na różne podstawy prawne przyznania i wypłaty dotacji. Zwracam uwagę, iż katalog dotacji rozszerzył się znacząco w okresie pandemii, a spodziewane sytuacje kryzysowe zapewne przyniosą kolejne formy i zasady przyznawania i wydawania dotacji.
Pora na kolejny sposób pozyskiwania pieniędzy. Jako zbliżony sposób pozyskiwania pieniędzy uznaję przychody z praw autorskich oraz praw do znaków towarowych. W Polsce stosujemy dwa odrębne kodeksy pozwalające pozyskiwać pieniądze z praw autorskich, tantiem, patentów, licencji, własnego znaku towarowego itp. Opodatkowanie tych przychodów jest dosyć skomplikowane, zwłaszcza, że obowiązki podatkowe bardzo często są pod wpływem prawa międzynarodowego czy umów zawieranych pomiędzy dwoma krajami. Zatem obowiązki podatkowe z tego sposobu pozyskiwania pieniędzy wymagają odrębnego komentarza.
Czas na sposób pozyskiwania pieniędzy, który rozrasta się, rodzi nowe możliwości, dawno przekroczył granice państw i rządzi się mieszaniną wieloznacznych, międzynarodowych zasad, terminologii i niejednoznacznych reguł prawnych. Ja określam to jako rynek instrumentów finansowych a operacje na tym rynku, osobiście nazywam spekulacjami instrumentami finansowymi. Wśród tych instrumentów wyróżniamy zarówno prawa własności papierów wartościowych, jak i mnóstwo skomplikowanych praw, znaków, walut, tokenów etc. Przy tak ogromnym rynku, olbrzymiej ilości operacji, operacji realizowanych poprzez platformy internetowe a także bez jasno sprecyzowanych „giełd” wymiany i rejestracji operacji oraz praw własnościowych i „quasiwłasnościowych” brakuje kompleksowego komentarza obowiązków podatkowych. Opracowuję różne, szczątkowe komentarze obowiązków podatkowych krajowych i międzynarodowych, ale wobec szybkości zmian i pojawiania się nowych metod wymiany praw, informacji, miejsca operacji jest to wyzwanie, które nigdy nie osiągnie finału. Ale oznacza to, że należy opracowywać nowe komentarze.
Kolejną kategorią sposobu pozyskiwania pieniędzy są wygrane czy to w konkursach, czy to w grach losowych. Wygrane a czasami sam udział, czy nawet organizacja systemu wygrywania rodzą obowiązki podatkowe. Obowiązki podatkowe są w tym zakresie specyficzne i zostaną objęte odrębnym komentarzem.
Czasami życie stawia trudne wyzwania. Czy to z przypadku, czy z przymusu pozyskujemy pieniądze ze sprzedaży posiadanych rzeczy i nieruchomości, zwanych oficjalnie materialnymi składnikami majątkowymi. Wbrew pozorom takie operacje wywołują różnorodne obowiązki podatkowe. Z uwagi na powszechność tego rodzaju operacji przygotowuję odrębny komentarz.
Ogromna rzesza obywateli pozyskuje pieniądze z kolejnego źródła: działalności rolniczej. Działalność rolnicza to przede wszystkim sprzedaż wytworzonych we własnym zakresie płodów rolnych oraz świadczenie usług rolniczych. Obowiązki podatkowe tego sposobu pozyskiwania pieniędzy istnieją, a mylącym sformułowaniem jest zapis w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych: Przepisów ustawy nie stosuje się do (art. 2 ust. 2 pkt. 1): przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej. Tenże zapis wprowadza stan niepewności. Dodać należy także, iż działalność rolnicza rodzi inne obowiązki podatkowe spoza podatku dochodowego. Moim zdaniem obowiązki podatkowe działalności rolniczej są na tyle istotne, iż zasługują na obszerny, odrębny komentarz. Wydaje się także, iż pomimo emocji i różnych poglądów nadszedł czas aby rozpocząć debatę o ustroju podatkowym polskiego rolnictwa. Wbrew obawom zmiana ustroju podatkowego nie musi oznaczać zwiększenia obciążeń fiskalnych rolnictwa.
Jako kolejny sposób pozyskiwania pieniędzy określam otrzymane darowizny, spadki oraz sprzedaż materialnych i niematerialnych składników i praw otrzymanych w drodze spadku bądź darowizny.
Te dwa odrębne zjawiska łącze w jeden komentarz, bowiem sprzedaż składników otrzymanych w drodze spadku bądź darowizny wywołuje obowiązki podatkowe ściśle związane ze sposobem nabycia, a nadto różniące się od sprzedaży takich samych składników nabytych inną drogą. W tym zakresie przygotowuję odrębny komentarz.
Jeśli uważny czytelnik dostrzeże inne sposoby pozyskiwania pieniędzy to bardzo będę wdzięczny za uwagi oraz zgłoszone poglądy czy idee.
